8 zorgen rond kanker en seks: interview met seksuologe Kristel van ‘Kanker in de slaapkamer’

Seksuoloog Kristel Mulders begeleidt al jaren oncologische patiënten in hun seksualiteitsbeleving. In het boek ‘Kanker in de slaapkamer’, dat ze schreef met de hulp van oncopsycholoog Jorane Janssens en oncocoach Ann Bogemans, legt ze het belangrijke thema eindelijk op tafel. Correcte informatie en handenvol tips nodigen mensen uit om hun seksualiteit te herontdekken na kanker. Voor Rosette La Vedette geeft Kristel uitleg bij een 8 vaak gehoorde zorgen rond seksualiteit en kanker.

#1 Seks na kanker zal nooit meer hetzelfde zijn

Kristel Mulders: “Ik vermijd liefst termen als ‘nooit’, maar voor veel mensen – naar schatting tachtig procent – is seksualiteit inderdaad anders tijdens en na kanker dan ervoor. Dat komt doordat ze moeten omgaan met een lichaam dat veranderd is, door een operatie of andere behandeling. Heel vaak ziet hun lichaam er niet alleen anders uit, het voelt ook anders. Door chemo-, hormoon- of radiotherapie kan het lichaam, of een deeltje ervan, anders aanvoelen of helemaal ongevoelig zijn. Ook factoren zoals vermoeidheid – soms nog jaren na de therapie – en angst voor herval spelen een bepalende rol in seksualiteitsbeleving.”

#2 Waar is mijn libido naartoe?

“Minder zin is iets wat veel patiënten ervaren. Dat is perfect te verklaren. Chemotherapie heeft een grote impact op onze hormoonhuishouding, die normaal onze seksdrive regelt. Ook anti-hormoontherapie heeft een negatief effect op het libido. De zin in seks vermindert dus spontaan. Helaas kun je daar niet zoveel aan doen, want de chemie van je lichaam is een stukje veranderd. Het is dus vooral zaak om met die nieuwe situatie om te leren gaan en te onderzoeken wat wél lukt en goed voelt. Plan intieme momenten in en neem jullie tijd. Ga op zoek naar ‘responsieve’ zin: wat kunnen we samen doen om zin te krijgen?”

#3 Tijdens kanker ben ik bezig met overleven, niet met seks

“Op seksueel vlak zien we twee mogelijke reacties. De ene patiënt is er inderdaad helemaal niet mee bezig. Ook sommige partners mijden seksualiteit, omdat ze zelf erg vermoeid zijn of omdat ze hun zieke partner niet willen belasten met hun eigen seksualiteit. Maar andere patiënten blijven wél seksueel actief, omdat het voor hen voelt als een fijne manier van loslaten, ontspannen en verbinden. Aan mensen bij wie het seksleven stilviel maak ik duidelijk dat het niet zomaar spontaan weer op gang komt. Dat ze dus bewust op ontdekkingstocht moeten gaan: hoe kunnen we dat deel van ons leven na kanker invullen? Want voor de meeste mensen is seksualiteit, of toch zeker intimiteit, wel belangrijk voor hun levenskwaliteit.”

#4 Het zit tussen mijn oren

“Seksualiteit draait zowel om seksueel functioneren als om seksueel beleven. Het deeltje ‘functioneren’, hoe het lichaam reageert, verandert wel degelijk écht door een kankerbehandeling. De spontane zin wordt minder, de opwindingsfase duurt langer, het orgasme is soms minder intens. Het is essentieel dat mensen weten dat dit normaal is. Natuurlijk spelen ook psychologische factoren mee, het seksuele ‘beleven’. Als iemand veel angst voor herval voelt, bijvoorbeeld, blijft er weinig mentale ruimte over voor ontspanning. Fysieke littekens of veranderingen kunnen mensen ook onzeker maken over hun eigen lichaam.”

#5 Het komt vast nooit meer goed

“Seksualiteit wordt misschien nooit meer helemaal hetzelfde als voor kanker, maar het kan zeker weer even kwaliteitsvol worden. Het komt eropaan om op onderzoek uit te gaan. Eerst het contact met het eigen lichaam herstellen en dan zachtjes ontdekken wat goed voelt. Welke handelingen, welke positie, welk moment van de dag of de week: er zijn veel dingen om uit te proberen. Met wat geduld kom je ver. Probeer en experimenteer, en focus op wat allemaal wel nog lukt. Zo blijft seksualiteit een fijn deel van je leven. Patiënten vertellen me soms dat ze hun seksleven na kanker zelfs leuker vinden omdat ze er nu veel bewuster mee bezig zijn.”

#6 Misschien word ik wel onvruchtbaar

“Bij jongvolwassenen met kanker bemoeilijkt het aspect vruchtbaarheid de seksualiteitsbeleving nog meer. Als een jongvolwassene zijn of haar kinderwens (tijdelijk) moet opbergen door een kankerbehandeling, dan kan seksualiteit voor hem of haar iets verdrietigs worden. In dat geval is goede informatie door de behandelende arts essentieel. Wat zal de impact van de behandeling zijn en wat kan je zoal doen? Maatregelen kunnen gaan van sperma invriezen tot de eierstokken beschermen tegen bestraling.”

#7 Ik ben single en durf niet meer daten

“Als zorgverleners al over ‘kanker in de slaapkamer’ praten, dan is dat in negentig procent van de gevallen in situaties waarin de patiënt een partner heeft. Maar ook singles hebben recht op correcte info. Als een arts dat aspect angstig doodzwijgt, doet dat pijn. Er zijn zoveel dingen die je kan proberen om opnieuw te voelen wat je fijn vindt. Er zijn tips om aan een date uit te leggen dat je lichaam een beetje anders in elkaar zit na je ziekte. Seksualiteit is niet gebaseerd op het perfecte lichaam, maar op goeie communicatie.”

#8 Dokters zwijgen in alle talen over seks

“Helaas klopt dat vaak. Raar toch, want zaken als haarverlies en hoe je daarmee kunt omgaan worden wel meteen besproken. Over seksuele nevenwerkingen wordt gezwegen. Terwijl het bespreken net normaliseert: ‘het komt door de chemo’. Hoe moet je als vrouw nu weten dat je door chemo last kunt krijgen van een droge vagina, als een dokter je dat niet vertelt? Laat staan dat je weet dat daar zoiets als vaginale bevochtigers voor bestaan. Ik hoop dus dat de schroom overwonnen wordt om die dingen te benoemen. Merk je dat het thema niet aan bod komt tijdens jouw traject, vraag er dan zelf naar. ‘We hebben al heel wat nevenwerkingen van mijn behandeling besproken. Kan het zijn dat mijn behandeling ook impact heeft op mijn seksualiteitsbeleving?’ Zo moet je zorgverlener het gesprek wel aangaan.”

‘Kanker in de slaapkamer: Over intimiteit en seksualiteit in tijden van kanker’ is uitgegeven bij Lannoo en beschikbaar in hun webshop of in je eigen lokale boekhandel of favoriete boekenwebwinkel.

overview