9 vragen over bewegen na kanker: een interview met onco-revalidatiecoach Sarah Soenen

Bewegen na kanker verkleint de kans op herval. En je voelt je mentaal ook gewoon fitter. Maar begin er niet onbezonnen aan. Doseren! Naar je lichaam luisteren! Hoe doe je dat, met die vermoeidheid in je lijf en al die muizenissen in je hoofd? Wij vroegen het aan Sarah Soenen, kinesiste en al vele jaren thuis in onco-revalidatie. 

Sarah, je kreeg zelf leukemie toen je 4 was en nu maak je van onco-revalidatie je beroep. Toeval?

Nee, want na mijn behandeling wist ik als klein meisje duidelijk wat ik later wou worden. ’s Zomers wielrenster, en in de winter dokter (lacht). Zoveel jaar later koos ik voor twee in één – én iets medisch én iets sportiefs – en werd ik kinesiste. Voor mijn afstudeerproject onderzocht ik de invloed van sport en beweging op de levenskwaliteit van adolescenten na kanker. Het is mij altijd blijven boeien. Ik kreeg in het Sint-Lucasziekenhuis in Gent de kans om mijn schouders te zetten onder het revalidatieprogramma voor borstkankerpatiënten. En zo is de bal aan het rollen gegaan. Nu bied ik ook individuele onco-revalidatie aan buiten de ziekenhuismuren. De voldoening die ik daaruit haal zou ik niet meer kunnen missen! 

Waarom is bewegen na kanker zo belangrijk?

We weten allemaal dat je levenskwaliteit rake klappen krijgt tijdens zo’n slopende behandeling. Op fysiek vlak krijgen mensen met kanker vooral af te rekenen met die typische vermoeidheid. Velen klagen ook over spier- en gewrichtspijn door medicatie. En vergeet ook de mentale kant niet: er is de angst voor herval, de typische “en wat nu met mijn leven?”-vraag, zorgen om het gezin en het werk, … Door te bewegen bouw je niet alleen opnieuw een basisconditie op, met alle bijbehorende fysieke voordelen. Een fitter gevoel boost ook je zelfvertrouwen. Je gelooft weer in je eigen kunnen en je piekert minder. Bewegen helpt ook om opnieuw structuur in je leven te krijgen. Weet je, veel mensen bewegen niet omdat ze denken dat bewegen hen vermoeid maakt, maar het is net het omgekeerde: door te bewegen, voel je je mentaal beter, en omdat je in je hoofd fitter bent, krijg je meer zin om te bewegen. 

 oncorevalidatie kanker

En bewegen verlaagt de kans op herval, zo blijkt toch ook uit studies?

Precies. Diverse studies tonen aan dat je de kans dat je opnieuw kanker krijgt verkleint door regelmatig te bewegen. Dat is trouwens een heel belangrijke reden waarom mensen bij mij komen revalideren na hun behandeling. Het geeft hen ook een gevoel van controle. Als ze hun vooruitzichten op die manier kunnen verbeteren, vinden ze dat ze die kans met beide handen moeten grijpen. 

Welke tips heb je voor mensen die willen bewegen en het ook nog es willen volhouden, want daar knelt ook vaak het schoentje?

Wat ik dag in dag uit probeer bij te brengen: doseer! Stel jezelf realistische doelen en ga niet over je grenzen. Mensen vergeten soms hoe kanker en chemo op je lijf inhakken en je reserves uitputten. Begin er ook zo snel mogelijk na je behandeling aan. Hoe langer je wacht, hoe dieper de put waaruit je weer moet klauteren. Ik zie het dikwijls in mijn praktijk: mensen die meer dan een jaar zijn stilgevallen, bouwen soms trager opnieuw een vorm van basisconditie op dan lotgenoten die hun behandeling nog maar pas achter de rug hebben. En om het vol te houden is mijn allerbelangrijkste tip een hele eenvoudige: kies een vorm van beweging of sport die je écht graag doet. Bewegen in gezelschap kan een extra stimulans zijn. Je in je eentje en met flinke tegenzin vooruit slepen: dat houdt niemand vol. Geef je sportmoment ook een vaste plek in je agenda, dat helpt ook. 

Doseren, dat vinden mensen toch vaak het moeilijkste hé? “Naar je lichaam luisteren”, hoor je voortdurend. Maar hoe doe je dat?

Dat is inderdaad niet gemakkelijk. Voor mensen die vroeger nooit bewogen al helemaal niet. Maar zelfs ervaren sporters hebben na kanker moeite om aan te voelen waar hun ‘nieuwe’ grenzen liggen. Ik hanteer in mijn praktijk twee maatstaven. “Wat doet bewegen met je hartslag”, en minstens even belangrijk: “hoe heb je je nadien gevoeld?” Ik laat iedereen in mijn praktijk met een hartslagmeter bewegen. We berekenen in welke hartslagzone ze ideaal blijven tijdens de inspanningen. Het volstaat soms om hen even in het rood te laten gaan om hen te laten voelen wat ‘over je grens gaan’ betekent. Door de vaste aanpak in de lessen leren ze heel snel waar hun grenzen liggen.

“Hoe voel je je nadien?” is dan weer een kwestie van stijfheid, pijn en vermoeidheid. Hoe stijf was je na het uurtje revalidatie en hoe snel of hoe traag verdween die stijfheid? En hoe vermoeid was je, en hoe lang? En dan gaat het vooral om die typische ‘kankergerelateerde’ vermoeidheid. Anders dan ‘gewone’ vermoeidheid verdwijnt die niet na extra rusten. Het is die loodzware vermoeidheid die je plots uit het niets overvalt en helemaal knock-out slaat.

bewegen na kanker

Zo leer je tijdens onco-revalidatie naar je lichaam te luisteren en de signalen te herkennen waarvoor je moet opletten. Maar ik geef toe dat veel mensen daar moeite mee hebben. Het is een zoektocht, met een ‘nieuw’ lichaam. Net dat is één van mijn belangrijkste taken als begeleider. Ik moet vaak mensen afremmen. Ze komen zo strijdvaardig uit hun behandeling en willen er opnieuw in vliegen, maar hun lijf houdt hen tegen, en dat is best confronterend.

 

'Leren doseren', is dat het grootste voordeel van een speciaal onco-revalidatieprogramma? Er zijn vast nog veel meer pluspunten.

Het draait inderdaad in de eerste plaats om basisconditie opbouwen en vooruitgang boeken terwijl je naar je lichaam blijft luisteren. Met oog voor die extra aandachtspunten die kanker met zich meebrengt, dat is dan weer mijn rol als kinesiste. Verder vind ik het ook belangrijk dat mensen graag komen en dat ze gemotiveerd blijven. En vergeet niet dat een 2-wekelijkse revalidatie-afspraak ook structuur brengt in je dagen. Je hoort vaak over ‘het grote zwart gat’ na een kankerbehandeling. Het vaste ritme van chemo’s of bestralingen valt weg en voor je gaapt een grote leegte. Bewegen helpt die leegte op te vullen en op te bouwen naar je nieuwe start op het werk. En onderschat ook het positieve effect niet van lotgenotencontact. Niemand begrijpt zo goed wat je doormaakt als iemand die ook kanker had of heeft. Al zie ik ook veel patiënten voor wie dat contact niet hoeft. Zij geven de voorkeur aan individuele begeleiding, en daar is niks mis me.

 

Wat zijn de beste sporten om na kanker opnieuw in beweging te komen zonder over je grenzen te gaan?

Wandelen, fietsen en zwemmen. “De saaiste sporten dus”, hoor ik dan. Maar dat hoeft helemaal niet saai te zijn! Er zijn zoveel manieren om er fun in te brengen en het leuk te houden. Beweeg samen met vrienden, ga achteraf samen een glas drinken, stippel mooie wandel- of fietsroutes uit, verzin opdrachtjes voor jezelf in het zwembad, … En voor wie dat echt niet op eigen houtje klaarspeelt, bestaan er tal van mogelijkheden om je te laten begeleiden. Nog een tip: ik stuur mijn mensen vaak op pad met een stappenteller om hen te motiveren om elke dag 10.000 stappen te halen.

 

Je raadt aan om zo snel mogelijk na je behandeling weer te bewegen. Maar wat met bewegen TIJDENS kanker?

Het is niet iedereen gegeven, maar nog tijdens je kankerbehandeling beginnen bewegen – of blijven bewegen voor wie het vooraf ook al deed – is eigenlijk nóg beter. Natuurlijk is dat voor een ervaren sporter vanzelfsprekender dan voor een volslagen sportleek. En het hoeven ook niet altijd enorm inspanningen te zijn. Gewoon wandelen of rustig fietsen kan al wonderen doen. We merken dat je conditie er dan toch wel vlotter op vooruitgaat na je behandeling. Je komt van minder ver terug. En bewegen brengt je ook naar buiten, haalt je uit je isolement.

 

Kan iedereen na kanker opnieuw gaan bewegen?

Iedereen is anders, en sommige mensen moeten leren omgaan met beperkingen na hun operatie, chemo, of door de bijwerkingen van nabehandelingen of medicatie. Ik denk bijvoorbeeld aan patiënten met een stoma, maar ook aan vrouwen die na borstkanker bijvoorbeeld hormoonremmers moeten slikken. Maar het is mijn job om samen met hen op zoek te gaan naar een vorm van bewegen die wél haalbaar is.

Veel heeft ook te maken met de verwachtingen van mensen. Wat willen ze zelf? De ene is al tevreden als hij of zij weer trappen kan lopen zonder doodop te zijn, een ander wil misschien over 3 jaar de Mont Ventoux op fietsen. Alles begint met realistische verwachtingen formuleren. Wie kanker heeft gehad, moet heel vaak zijn of haar verwachtingen bijstellen. Dat is niet gemakkelijk, de lat lager leggen. Maar je beperkingen aanvaarden en daarbinnen toch iets vinden dat je graag doet, is altijd heilzamer voor je lichaam en hoofd dan in je zetel te blijven zitten piekeren over wat je niet meer kan. Dat zie ik elke dag in mijn praktijk.

 

Heeft dit blogartikel je zin gegeven in bewegen?

  • Praat erover met je arts of verpleegkundige. Veel ziekenhuizen hebben gespecialiseerde revalidatieprogramma’s lopen. Ook sommige mutualiteiten bieden aangepaste beweegprogramma's aan.
  • Ligt je behandeling al verder achter je of wil je op eigen houtje revalideren onder individuele begeleiding? Sarah (sarah_soenen@yahoo.com of 0478/263587)  biedt onco-revalidatie aan binnen de groepspraktijk K-fit in Gent, maar er zijn in jouw buurt vast nog meer gespecialiseerde kinesisten, bewegingscoaches of andere professionals aan de slag. Je arts kan je zeker iemand aanbevelen. 
overview