Dat je haren kunnen uitvallen door chemotherapie en dat je je moe en misselijk kan voelen, dat weet zowat iedereen. Maar het fenomeen van het chemo brein is minder bekend. Toch is het iets waar veel kankerpatiënten mee worstelen. Vergeetachtigheid en concentratieproblemen komen vaak voor na kankerbehandelingen. Maar wat houdt een chemobrein precies in en wat kan je eraan doen?
Vergeetachtig na chemo: herkenbaar?
Aan een zin beginnen en ergens halverwege vergeten wat je wou zeggen, allerhande lijstjes bijhouden omdat je anders dingen vergeet, je niet kunnen concentreren op een kruiswoordraadsel, snel afgeleid zijn op het werk … Het zijn maar enkele voorbeelden van de vergeetachtigheid en verstrooidheid die je na chemotherapie en andere kankerbehandelingen (bijv. radiotherapie, hormoontherapie of een chirurgische ingreep) parten kunnen spelen.
Chemobrein in een notendop
Een chemobrein zou je kunnen omschrijven als een verlies aan mentale scherpte. Je hebt moeite met multitasken, je leert niet zo makkelijk nieuwe vaardigheden aan, moet soms zoeken naar woorden, namen, data … die je voorheen probleemloos kon onthouden. Alles gaat wat trager en het lijkt soms onmogelijk om je aandacht bij de zaak te houden.
Oorzaken en gevolgen van concentratieproblemen door chemo
Wat de precieze oorzaak is van dit probleem, is niet bekend. Je kunt op élk moment in je kankerproces last krijgen van een chemobrein. Naast de kankerbehandeling hebben ook andere factoren een invloed op het probleem: een hoge leeftijd, menopauze, medicatie, slaaptekort, …
Gelukkig hebben de meeste kankerpatiënten er maar tijdelijk last van. Toch kunnen de effecten van een chemo brein op je werk (of school) en sociale leven behoorlijk groot zijn. Voor de buitenwereld lijkt er niet zo veel veranderd, maar voor jezelf voelt het anders. Je functioneert gewoonweg minder goed, voelt je mentaal minder scherp, en dat is frustrerend. Bij sommigen duurt het fenomeen wél langer en is de impact dan heel wat groter, ook op lange termijn.
Wat kan je eraan doen?
Begin vooral niet te stressen en koortsachtig je brein te trainen met geheugenoefeningen etc. Zo raak je enkel meer gefrustreerd. Het is wijzer om een stapje terug te zetten, je hoofd leeg te maken en meer rust in te plannen.
Probeer bijvoorbeeld voldoende te slapen, eet genoeg groenten – die hebben een positief effect op de fitheid van je brein – en vermijd alcohol en andere middelen die je slaappatroon verstoren. Mediteren kan helpen omdat het je focus en bewustzijn verhoogt.
Durf vooral ook hulp te vragen aan familie en vrienden als de dagelijkse taken niet meer lukken. Praten over het probleem lucht op en het helpt je omgeving te begrijpen wat er precies aan de hand is. Een chemobrein is niet zo’n zichtbaar probleem als bijvoorbeeld haaruitval. Omdat het nog minder bekend is, kan het soms tot misverstanden of onbegrip leiden. Hoe meer je er dus over praat met collega’s, vrienden en familie, hoe beter ze begrijpen wat er precies schort!
Extra tip: houd een dagboek bij!
Noteer wanneer je de geheugenproblemen ervaart. Zo merk je soms dat de inname van medicatie, het moment van de dag of bepaalde andere situaties een rol spelen bij het probleem. Het helpt je om te anticiperen op problemen of moeilijke situaties uit de weg te gaan. Het dagboek is ook handig wanneer je het probleem bij je dokter aankaart: je weet precies welke concentratie- en geheugenproblemen je wanneer ondervindt.
Last van een chemo brein? Zes concrete tips om je dagelijkse leven makkelijker te maken …
- Gebruik een gedetailleerde agenda, een notitieboek of een smartphone en houd al je afspraken, to do’s, verjaardagen, nota’s, interessante websites, boeken … op één plaats bij.
- Ga na op welk moment van de dag je energieniveau het hoogst is – het dagboek helpt hierbij! - en plan dan de taken die mentaal het meest van je vergen.
- Routine helpt. Voor één keer is sleur positief: een vaste dagstructuur maakt het makkelijker om je aandacht erbij te houden.
- Leg je sleutels, je handtas, portefeuille … en alle andere zaken die je regelmatig eens kwijt bent, altijd op dezelfde plaats. Verzamel ze bijvoorbeeld in een mandje in de hal.
- Multitask niet. Onderzoek wees het al uit: multitasken werkt voor niemand, en al zeker niet als je last hebt van concentratieproblemen na chemotherapie.
- Overgiet je vergeetachtigheid met een sausje humor. Lachen helpt altijd. Bovendien is een chemobrein soms best een handig excuus als je weer maar eens de verjaardag van een vriendin vergeten bent ;-)!
Nog meer tips om met je chemobrein om te gaan?
- Kankercounteren.be: ‘Wie geen chemo kreeg, begrijpt niet echt wat een chemobrein is’
- Kanker.nl: "Adviezen en tips bij cognitieve problemen na chemo & kanker"
- Overwegmetkanker.nl: "Breinproblemen na chemo: wat kan je eraan doen?"
Bronnen
- https://www.allesoverkanker.be/geheugen-en-concentratieproblemen-na-kanker
- https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/changes-in-mood-or-thinking/chemo-brain.html
- https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancer-in-general/treatment/chemotherapy/side-effects/chemo-brain/about