Smaak- en geurveranderingen door chemo of andere medicatie: het is iets wat veel mensen met kanker ervaren, soms tot hun grote frustratie. Niets smaakt nog zoals vroeger en de eetlust ebt weg. Wij gingen aankloppen bij Sophie Hoste van UZ Leuven. Als oncodiëtiste geeft zij raad bij een aantal veel voorkomende issues. “Maar weet dat het ook altijd een beetje experimenteren is. Smaak en geur zijn zo persoonlijk dat er niet zoiets bestaat als een universele aanpak.”
“Echt alles wat ik eet smaakt vies na de chemotherapie”
Sophie Hoste: "Heeft je eten een vieze smaak? Het kan zijn dat je mond uitgedroogd is. Het is dus een must om voldoende te drinken. Water, tenzij je door het ziek zijn moeite hebt om op gewicht te blijven – dat is bij veel patiënten het geval. Moet je aansterken, dan zijn frisdrank, fruitsap of chocolademelk goede opties.
Wat ook kan helpen als je eten vies smaakt, is friszure voedingsmiddelen eten: een beetje yoghurt, een stukje fruit, een muntblaadje in je mond of een paar schijfjes komkommer in een glas water. Dat neutraliseert.
Nogal wat patiënten hebben last van aangetaste slijmvliezen, irritatie of aften in de mond door hun behandeling. Meld dat zeker aan je dokter, die je een aangepaste mondspoeling kan voorschrijven. En verder: hoe verzorgder je gebit en mond zijn, des te beter zal eten smaken. Grondig poetsen is dus de boodschap. Ook is het goed om voor je met de behandelingen start op controle te gaan bij de tandarts."
“Wat smaakt mijn eten zoet/ zout/zuur…!”
Sophie Hoste: "Door chemotherapie of andere medicatie kan eten plots extreem smaken: erg zoet of zout bijvoorbeeld. Dan raden we aan om zo veel mogelijk naar die smaak toe te leunen. Als je dus vooral zout proeft, eet dan voornamelijk zoute dingen. Het is lekkerder als een stukje salami wat zouter smaakt dan als je dessert plots zout smaakt. Kies dus bij smaakverandering door chemo voeding die neigt naar de smaak die overheerst bij jou."
"Pffffff... alles smaakt zo flauw.”
Sophie Hoste: "Voor sommige mensen verandert elk bordje in dezelfde smaakloze brij. Heeft je eten geen smaak, dan is het enige advies: bijkruiden! Wees wat kwistiger met zout en peper, voeg een lepeltje mosterd of een paar augurkjes toe aan je bord. Die smaakmakers zorgen ervoor dat je eten beter doorsmaakt en je een paar extra hapjes op krijgt tijdens je behandeling."
“Ik heb last van een metaalsmaak als ik eet.”
Sophie Hoste: "Nogal wat patiënten melden dat ze metaal proeven als ze eten. De eenvoudigste truc in dat geval is metalen bestek mijden. Eet in de plaats met plastic of bamboe bestek. En ook hier kunnen friszure voedingswaren soelaas bieden."
“Van de keukenluchtjes alleen al krimpt mijn maag ineen.”
Sophie Hoste: "Kookluchtjes kunnen je eetlust doen verdwijnen of je misselijk maken. Niet zelf koken is dan een tip, maar voor iemand die alleen woont is dat natuurlijk niet simpel. Kant-en-klare maaltijden kunnen dan een oplossing zijn. Ga buiten of in de living zitten terwijl het eten opstaat.
Wat ook kan helpen is je eten lauw of zelfs koud opeten. Hoe warmer eten geserveerd wordt, hoe meer geurtjes er vrijkomen."
“Mijn eetlust is helemaal weg: ik heb gewoon geen honger.”
Sophie Hoste: "Als je eten je niet meer smaakt, kun je je maar moeilijk motiveren om je bord leeg te eten. Dat is normaal. En toch is het belangrijk dat je voldoende eet. Wij raden patiënten aan om met de klok mee te eten, ook al hebben ze geen eetlust. Dat is niet fijn, maar wel nodig.
Nog een tip is om af te stappen van de klassieke hoofdmaaltijden, maar om de twee uur iets kleins te eten. En ja, een stukje fruit of een paar pralines vallen daar ook onder. De bedoeling is dat je maag zo blijft werken en dat je hongergevoel wordt aangewakkerd.
Wat ook helpt, is een kleinere portie nemen. In UZ Leuven zijn we gestart met halve borden en dat werkt. Ligt er te veel op je bord, dan zakt de moed je al op voorhand in de schoenen. Eet je van een dessertbordje, dan krijg je misschien alles op. Dat motiveert."
“Wat met supplementen?”
Over voedingssupplementen is diëtiste Sophie Hoste duidelijk: “Als je supplementen wil nemen, moet je dat zeker aan je arts melden omdat ze kunnen inwerken op de medicatie die je neemt. Preventief gebruik raden we niet aan. Er wordt tijdens je behandeling regelmatig bloed genomen, zodat eventuele tekorten snel gedetecteerd worden. Je arts zal dan kijken wat nodig is.”
De diëtiste merkt nog op dat patiënten vaak gevoelig zijn voor nieuwtjes over zogenaamde ‘superfoods’, omdat ze alles willen proberen voor hun gezondheid. “Dat temperen we. Je kan gerust eens gojibessen eten, maar het is vooral belangrijk dat je gevarieerd en voedzaam eet. Wij focussen op energie- en eiwitrijk eten – tenzij een patiënt door een specifieke therapie meer risico heeft op gewichtstoename –, niet op voedsel met bijvoorbeeld een antioxidante werking.”
Tip: Stichting tegen Kanker maakte een handig overzicht met vaak gebruikte supplementen, hun toepassingen en de voor- en nadelen van hun gebruik.
Proef en experimteer
Tot slot: probeer nieuwe dingen uit. Als je zonder verwachtingen iets nieuws proeft, kan je ook niet ontgoocheld zijn. Van een appel weet je al hoe die hoort te smaken, van een nieuw voedingsmiddel niet. Dus wie weet vind je het lekker, ook al ‘klopt’ de smaak niet. Het gebeurt trouwens ook dat iets wat je vroeger niet lustte nu wel plots lekker smaakt. Experimenteer gerust en ontdek met een open geest!
Heb je nog vragen? Praat erover met je arts of verpleegkundige. Heel veel ziekenhuizen hebben in hun oncologische team een gespecialiseerde diëtist die je kan verder helpen.